İşverenler performansından memnun olmadığı işçiyle çalışmak istemez. Bazen de performanstan ziyade ekonomik şartlar neden olur işçi çıkarılmasına.
Halk arasında maaşına zam işine son diyerek işten çıkarma “yöntemi” son ayında işçiye zam yapılarak işten çıkarıldı diyerek şaka konusu olmuştur. Ancak bu tür şakaların sonuçları ne işveren için ne de işçi için sağlıklı olmayabilir. Ticari faaliyet icra etmek ciddiyet ister, profesyonel davranmayı ve basiretli olmayı da gerektirir. Bu tür şakaların sonuçlarını tarafların öngörmesi beklenir.
İşverenin başta da belirttiğim işten çıkarma yöntemini bilerek ya da bilmeyerek yapması onun sonuçlarına katlanmasını engel teşkil etmez, yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz. Yazının devamında bu olayın gerçek hayatta yaşandığını “varsayarak “ sonuçlarının neler olabileceğini anlatmaya çalışacağım.
1990 yılında, Fahri Ticaret adı altında küçük bir dükkân açarak ticarete atılan Fahri abi 17 Kasım 2003 tarihinde bir tanıdığının vasıtasıyla Emre’yi işe almıştır. Çalışkan, dürüst ve azimli olan Emre kısa süre içinde ciddi sorumluluklar almaya başlamıştı. Tabir-i caizse Emre, Fahri abinin sağ kolu olmuştur. Fahri Ticaret her geçen gün büyümüş 2000 yılında da Fahri Ticaret A.ş adını almıştı. Ancak son zamanlarda Fahri abi Emre’nin davranışlarından ve çalışmasından pek memnun değildi. Fahri abi, Emre’yi dışarıdan izleyerek memnuniyetsizliğini kanıtlar nitelikte şeyler görmüştü. Ancak bu kanıt sadece kendisi için bir kanıt niteliğindeydi. Yani Fahri abinin tecrübesinden kaynaklanan bir kanıttı. Fahri abi Emre’nin işe girdiği ilk günden itibaren Ssk’sını yatırmış ancak pek tatmin edici bir maaş vermemişti. Elbette yıllar itibariyle maaşı yükselmiş 2011 yılının Ağustos ayında yaptığı son zamla ancak 2.000TL’ye ulaşmıştı. 2012 yılının Temmuz ayının son gününe gelindiğinde Fahri abinin Emre’yi işten çıkarmak için kendince haklı nedenler bularak Emre’yi odasına çağırmıştı. Emre’ye, artık kendisiyle çalışmak istemediğini belirten kısa konuşmadan sonra maaşına zam yaparak(3.000TL’ye) işten çıkardığını belirtmişti. Emre’nin geride kalan işleri toparlaması için 1 ay süre istemesi üzerine Fahri abi olur cevabını vermişti.
Ancak Fahri abi ne muhasebe bilen ne de iş kanunundan haberdar biriydi. Aslında 3 yıldan fazla çalışan Emre’yi işten çıkarmadan 8 hafta önce haber vermesi gerekiyordu. Bir de haklı bir nedenden ötürü işten çıkarmadığı için “son” aldığı brüt ücret üzerinden hesaplanması gereken kıdem tazminatı vardı elbet.
Son ücreti 3.000TL olan Emre’nin günlük brüt ücreti 100TL olacaktır. 8 hafta olan haber verme süresi 4 hafta çalışmasına izin verildiği için 4 haftaya düşecektir. Böylece, 2.800TL İhbar tazminatı üzerinden %15 oranında(ilk dilime girdiği için) Gelir Vergisi kesilecek ve aynı zamanda matrahı 3.000TL olan tutar üzerinden de Damga Vergisi(Binde 6,6 oranında) hesaplanacaktır. İhbar tazminatından gelir vergisi ve damga vergisi düşürüldüğünde, net ihbar tazminatı tutarına ulaşılacaktır. Yapmış olduğum hesaplamalara göre, Emre’ye [2.800-(2.800*%15)-(2800*%0,66)] 2361,52 TL ihbar tazminatı ödemesi yapılacaktır. Ayrıca, İş Kanununda yer alan sebepler dışında işten çıkarma olduğu için Emre’ye kıdem tazminatı ödemesi de yapılacaktır. Bu konuyla da ilgili, personele ödenen kıdem tazminatlarının kıdem tazminatı tavanı(01.07.2012-31.12.2012 döneminde 3.033,98TL) gelir vergisinden istisnadır. Bu tutarı aşan kısmı ücret olarak vergilendirilir. Çalışan kişi bu limitin üstünde brüt ücret alıyorsa inisiyatif işverene aittir, üstündeki tutarı ödemek zorunda değildir. Zaten hâlihazırda Emre’ye en son verdiği brüt ücret kıdem tazminatı tavanını aşmamaktadır. “Kıdem tazminatlarının tavanı aşmayan kısmı Damga Vergisi hariç diğer vergi ve sosyal sigorta primlerinden istisnadır.” Kıdem tazminatını da hesaba katarsak; 17 Kasım 2003 tarihinde işe giren Emre 31 Ağustos 2012 tarihinde işten çıkacaktır. Yani; Emre, Fahri Ticaret A.ş.’de toplam 3210 gün çalışmış olacaktır. Günlük kıdem tazminatı 8,22 TL’ye gelmektedir. 3210 gün çalıştığı varsayılırsa; (3210*8,22TL) 26.383,56TL olacaktır. Kıdem tazminatı üzerinden Binde 6,6 oranında Damga Vergisi kesilecek ve Fahri Ticaret A.ş, Emre’ye [26.383,56-(26.383,56*%0,66)] 26.209,43 TL Net Kıdem Tazminatı ödemesi yapacaktır. Toparlarsak; Fahri Ticaret A.ş. Emre’ye toplam (2.361,52TL+26.209,43TL) 28.570,95TL ödeyecektir.
Artık şaka mı, maaşa zam işe son “yöntemini” kullanma isteğinden mi yoksa Emre’ye verdiği değerden midir bilinmez, Fahri abi ağzından çıkan bir söz için Emre’ye yaklaşık 8.800TL fazladan ödemiştir. Yine başta da belirttiğim üzere, ticari faaliyet icra etmek ciddiyet ister, profesyonel davranmayı ve basiretli olmayı da gerektirir…
Emre bir yandan zamlı maaşının getirdiği ekstra kıdem tazminatı ve çalışarak dahi alamayacağı bir aylık ihbar tazminatı için sevinirken, işsizlik gibi bir gerçekle karşı karşıya kaldığı için de üzülmektedir.
Fahri Bey Fahri Bey, ticarete başlayalı 20 küsür sene olmuş daha bunları öğrenemedin mi derler adama : ) Dikkat, biraz dikkat, lütfen…
Faydalı Olması Dileğiyle…
[fblike]